Filosofielessen vanaf 7 januari 2020

Elke dinsdag van 9:30 tot 12:00

De macht van de vrouwen

Een andere geschiedenis van het denken

Tijdens de herfstvakantie ben ik naar Brussel geweest om in Tropismes, een boekwinkel met vooral Franse boeken, rond te snuisteren. Op de toog lag een speciale uitgave van Philosophie magazine met als titel La puissance des femmes. Une autre histoire de la pensée. Er staan interviews in met o.a. Judith Butler, Françoise Dastur, Élisabeth Badinter, Isabelle Stengers, Vinciane Despret. En een bespreking van Monique Wittig, die in 2003 overleden is.

Ik heb in een lessenreeks in het Vrouwencentrum in Sint Niklaas in het najaar van 1999 het boek Gender trouble van Judith Butler behandeld. Daarin kwam de stelling van Monique Wittig dat een lesbische geen vrouw is, uitvoerig aan bod. Volgens Wittig bestaat een vrouw alleen als een term die de binaire en oppositionele relatie tot de man stabiliseert en consolideert.

En die relatie is heteroseksueel. Een lesbische, die de heteroseksualiteit weigert kan niet langer gedefinieerd worden in termen van die oppositionele relatie. De lesbische overstijgt de binaire tegenstelling tussen man en vrouw. Een lesbische is geen vrouw of man.

Een lesbische heeft geen seks. Door die categorieën te weigeren, ontbloot de lesbische de toevallige samenstelling van die categorieën en de stilzwijgende maar gebiedende aanmatiging van de heteroseksuele matrix.

De lesbische is een nieuwe categorie die de stabiele politieke categorieën van seks en gender in vraag stelt. Je bent niet als vrouw geboren, je wordt een vrouw, de lesbische kiest om geen vrouw of man te worden.

Deze stelling wordt ook in het artikel over Wittig beschreven in het extra nummer van Philosophie magazine, namelijk dat de categorie van het geslacht een totalitaire categorie is. Deze stelling gaan we begin volgend jaar opnieuw bekijken en verder uitwerken.

Er is nog een reden om die feministische filosofen nog eens te bespreken. Het is namelijk de volgende vraagstelling van Sven Ortoli, de hoofdredacteur, die me ertoe aangezet heeft het tijdschrift te kopen: Is een ander denkverhaal mogelijk? Een verhaal waarin de andere helft van de mensheid niet zou worden vergeten. Of liever, want het gaat niet om vergetelheid, weggelaten.

Ja en nee, antwoordt Ortoli. Nee, omdat we de geschiedenis niet kunnen overdoen. Iedereen die zich waagt aan een "andere gedachtegeschiedenis", wordt geconfronteerd met een woestijn bezaaid met zeldzame oases, een Borgesiaans manuscript samengesteld uit pagina's die verbrand, gescheurd, bevlekt, geribbeld of blanco zijn omdat ze niet geschreven zijn. "Het verhaal van de onderdrukten is een discontinuïteit", zegt Walter Benjamin. En dat komt, zegt Ortoli, omdat de vrouwen uit de geschiedschrijving geweerd worden.

En ja, gaat Ortoli verder, want al is het manuscript in erbarmelijke staat, vooral van de oudheid tot de middeleeuwen, het zijn precies de weinig overgebleven teksten die tellen en voor wie de moeite wil nemen, onthullen die teksten wel degelijk een andere manier om in de wereld te zijn, een andere manier van denken over geweld, een andere manier om te denken aan de natuur, een andere manier van denken over overheersing, …

We gaan ook in op het pas verschenen boek van Vicky Pryce, Woman vs Capitalism, om na te gaan hoe het feminisme zich in de UK aan het ontwikkelen is, niet zozeer op theoretisch vlak maar wel economisch. Daarmee sluiten we aan bij het thema van de vorige lessen.

Vasiliki "Vicky" Pryce is een in Griekenland geboren Britse econome en voormalig hoofd van de economische dienst van het Verenigd Koninkrijk. Op 7 maart 2013 werden Pryce en haar voormalige echtgenoot, Chris Huhne, veroordeeld voor het verstoren van de rechtsgang en zaten ze allebei negen weken in de gevangenis.

We hebben het ook over het Monopoly bordspel. Het boek The Monopolists van Mary Pilon onthult het onbekende verhaal van hoe Monopoly is ontstaan.

De meesten denken dat het is uitgevonden door een werkloze Pennsylvanian die zijn spel tijdens de Grote Depressie in 1935 verkocht aan Parker Brothers.

Maar Ralph Anspach, een professor die vocht om zijn antimonopolie bordspel te verkopen decennia later, ontdekte het echte verhaal.

Het verhaal gaat terug tot Abraham Lincoln, de Quakers, en een vergeten feministe genaamd Lizzie Magie die haar bijna identieke Landlord's Game meer dan dertig jaar eerder uitvond. Haar spel - onderbouwd door een moraal die precies het tegenovergestelde was van wat Monopoly vandaag voor staat - werd gunstig onthaald door links, vanaf de Progressive Era en tijdens de Great Depression, waaronder leden van de Brain Trust van Franklin Roosevelt.

The Monopolists is een fascinerende sociale geschiedenis van de hebzucht van bedrijven die de ware aard van het Amerikaanse bedrijfsleven in de afgelopen eeuw belicht.